بررسی بیماری پژمردگی شاخۀ درخت و نهال زیتون و کاهش جمعیت عامل بیماری با استفاده از روش آفتاب دهی خاک(soil solarization) در استان‏های زنجان و گلستان

خشکیدگی شاخه در درختان، نهال ها و قلمه‏های زیتون در ایران و بسیاری از مناطق دنیا یکی از مهم ترین بیماری‏های زیتون محسوب می‏شود. این بیماری در بسیاری از مناطق زیتون‏کاری کشور از جمله زنجان (طارم)، گرگان و مشهد خسارات زیادی وارد می آورد و شیوع آن رو به گسترش است. به منظور مطالعۀ علل بیماری و کنترل آن، باغ‏ها و نهال های زیتون در دو استان زنجان و گلستان در طی سال های 1388،1389 و1390 بررسی شد. نمونه‏هایی از شاخه‏های خشک شدۀ درختان زیتون (آلوده)، نهال‏های گلدانی با یک شاخۀ خشک و نیز خاک و ریشۀ گیاهان، جمع آوری شد و پس از ضدعفونی سطحی با هیپوکلریت سدیم نیم درصد، روی محیط کشت‏های عمومی pda وsda  انتقال یافت. خاک مزارع و باغ های آلوده نیز با تهیۀ محلول خاک در محیط آب آگار، نیم گرم در یک لیتر، بررسی و سپس قارچ عامل بیماری جدا شد. به استناد مشخصات ظاهری قارچ، عامل بیماری verticillium dahliae تشخیص داده شد. برای کنترل بیماری از روش آفتاب دهی (soil solarization) در مزرعه و بهره‏وری از آن در گلخانه به همراه کشت قلمۀ تهیه شده از درختان به نسبت مقاوم استفاده شد. اثر دو عامل، نوع بستر کشت (solarized soil وnon-solarized soil) و منشأ قلمه یا کولتیوار (حساس به ورتیسیلیوم و نسبتاً مقاوم) با استفاده از آزمایش های فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در شرایط گلخانه‏ای انجام گرفت. برای این منظور، قلمه‏های نیمه خشبی مناسب هم اندازه از درختان آلوده و نیز نسبتاً مقاوم زیتون تهیه شد. قلمه‏های زیتون در شرایط گلخانۀ میست، ریشه‏دار شده و سپس در گلدان‏های حاوی دو نوع بستر کشت شد. کاربرد آفتاب دهی به مدت دو تا شش هفته، جمعیت قارچ عامل بیماری را به شدت کاهش داد. متوسط جمعیت اندام‏های قارچ بعد از آفتاب‏دهی در خاک چهار ناحیۀ مطالعه شده در هر دو استان تا 30 درصد و بعد از شش هفته تا 75 درصد کاهش یافت. بدین ترتیب استفاده از خاک آفتاب دهی شده (solarized soil) و همچنین تهیۀ قلمه از پایه های به نسبت مقاوم در کاهش بیماری مذکور روی قلمه‏های تولیدی بسیار مؤثر است.